Huculskie wyroby z ceramiki mają długą historię. Zasłynęły już w XIX wieku, kiedy to stały się znane i eksportowane w znacznych ilościach poza granice regionu. Zaczęły wówczas powstawać pierwsze większe manufaktury, a rodzimi twórcy-rzemieślnicy stali się artystami, cieszącymi się uznaniem także poza granicami Huculszczyzny.
Obecnie bogatą kolekcję ceramiki huculskiej podziwiać można w Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny i Pokucia im. J. Kobrynskiego w Kołomyi. Cenne zbiory wyrobów ceramicznych znajdują się również w Muzeum Historycznym w Sanoku. Przedmioty te – zarówno stare, jak i nowe – są często prezentowane na okazjonalnych wystawach tradycyjnego rękodzieła i sztuki huculskiej. Obok wyrobów drewnianych stanowią one wizytówkę regionu, są także jedną z najbardziej charakterystycznych pamiątek turystycznych z Huculszczyzny.
Wyjątkowym uznaniem cieszyły się huculskie kafle i naczynia ceramiczne. Wypalane były w polowych piecach w niskiej temperaturze, co sprawiało, że ich powierzchnia nadawała się po wypaleniu do nanoszenia rozmaitych motywów ozdobnych. Następnie rysunek był pokrywany barwnikiem. Używano naturalnych pigmentów, wśród których dominowały trzy kolory: zielony, ugrowo-żółty, brunatny. Pozostałe barwy to czarny, niebieski, ceglasty. Kafle zdobione były motywami roślinnymi, geometrycznymi, zwierzęcymi czy też scenami z życia codziennego. Tradycyjnie używano szkliwa ołowiowego, które w zależności od tła w procesie wypalania przybierało kolor żółtawy. Kolor zielony pojawiał się dzięki użyciu tlenku miedzi, natomiast brunatną barwę osiągano za pomocą tlenku manganu.
Kilka etapów prac przy tworzeniu artystycznych naczyń.
Dawna technika produkcji przetrwała i wykorzystywana jest przez mistrzów do dziś. Charakterystyczne rozmazane kształty postaci, tak zwane „łzy pieca” powstają na ceramice w procesie wypalania. Serhij Dutka, rzemieślnik i współczesny twórca z miasta Kosów (obwód iwanofrankowski) tak to określa: Najbardziej fascynujący moment. Nigdy nie wiadomo co wyjdzie. I właśnie dlatego każdy wyrób jest unikatowy.
Serhij Dutka to przedstawiciel młodego pokolenia. Choć kultywuje tradycyjne rękodzieło to chętnie eksperymentuje z różnymi formami. Jest świadomy zarówno potencjału tkwiącego w sztuce tradycyjnego rzemiosła, jak i zdaje sobie sprawę, że aby było ono atrakcyjne dla współczesnego odbiorcy należy eksperymentować, iść dalej. W swojej, wyglądającej bardzo tradycyjnie, pracowni najpierw prezentuje nam urabianie gliny, formowanie naczynia na kole garncarskim. Kolejny proces to – na wstępnie wypalonym egzemplarzu – wprawnym ruchem dłoni rzeźbienie zarysu słonia.
Jego pracownię wypełniają fantazyjne kształty, na półkach pośród „klasycznych” talerzyków i miseczek stoją wybarwione na ugrową żółć i zieleń niesamowite stworzenia: stegozaury, jaszczury czy smoki. Na ścianie podziwiać można kinkiety w kształcie ośmiornic, ślimaków, a nawet skarabeuszy. Ulubionym motywem Serhija Dutka są mamuty. Jak tłumaczy, ich sierść daje spore pole do popisu dla artysty. Gliniane stadko mamutów wygląda zaiste fantastycznie w kolekcji.
– Wszystko wykonane jest w tradycyjnej technice, z zachowaniem starej technologii wyrobu, forma jednak jest już nowoczesna – podkreśla Serhij Dutka.
Serhij Dutka
Serhij Dutka prezentuje swoje „huculskie” kafle.
Urodził się 20 kwietnia 1986 r. w osiedlu Łysec w obwodzie iwanofrankowskim. W 2001 r. wstąpił do Kosiwskiej Szkoły Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej, specjalizacja „ceramika artystyczna”. W 2005 r. ukończył naukę w Kosiwskiej Szkole z wyróżnieniem i został przyjęty na 3 rok Kosiwskiego Instytutu Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej. W czasie studiów w instytucie wziął udział w Ogólnoukraińskiej Olimpiadzie ze sztuki dekoracyjno-użytkowej w Odessie, w której zajął I miejsce. W 2007 r. obronił się z wyróżnieniem i zdobył dyplom bakałarza, kontynuował studia zaocznie. W 2009 r. obronił dyplom specjalisty. W latach od 2008-2011 r. pracował jako wykładowca na wydziale ceramiki artystycznej Kosiwskiej Szkoły Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej.
W 2010 r. – pierwsza prywatna wystawa w Kijowskim Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny (Kosiw) oraz w Muzeum Pisanek (Kołomyja). Od 2011 r. porzuca prace wykładowcy, pracuje w swoim warsztacie twórczym we wsi Rożniw w rejonie kosiwskim. 2016 r. – wystawa prywatna „Netradycijnotradicijne”, Kosiwskie Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny (Kosiw). 2018 r. – prywatna wystawa „Jajko ze szpinakiem”, Iwano-Frankowsk.
W swojej twórczości pracuje z różnymi tematami i technikami, jednak najczęściej koncentruje się na gatunku animalistycznym i na tradycyjnej ceramice kosiwskiej, odwołując się do źródła twórczości. Interpretuje motywy, elementy i tematy ceramiki tradycyjnej, łącząc je z innymi technikami. Próbuje rozwinąć kosiwską ceramikę przez eksperymentowanie i wprowadzanie nowych rozwiązań technologicznych i autorskich. Serhij Dutka jest autorem idei i organizatorem Międzynarodowego Pleneru Artystów Ceramików „Zołote Horno” odbywającego się w Kosowie od 2018 r.
