Kultura huculska to sztuka i rękodzieło; ceramika, wyroby snycerskie, wspaniałe tkaniny: kilimy, serwety, liżniki, haftowane bluzy, koszule, chusty oraz wyroby metalowe: klamry, krzyże i naszyjniki z krzyży.
Można je wszystkie zobaczyć w muzeach, ale także na co dzień. Bo sztuka huculska jest cały czas żywa i niezbyt chętnie daje zamykać się w skansenach.
Huculszczyzna to region w zachodniej części Ukrainy, na obszarze Karpat Wschodnich, obejmujący m.in. pasmo Czarnohory. Geograficznie Huculszczyzna sięga na zachodzie po obszar zasiedlenia Bojków (siedziby Hucułów i Bojków dawniej rozgraniczała rozległa puszcza górska zwana puszczą Czarnego-Lasu) oraz po rzekę Łomnicę (prawy dopływ Dniestru). Wywodzą się stąd Huculi, górale pochodzenia ruskiego i wołoskiego, twórcy oryginalnej kultury regionalnej w dorzeczu górnego Prutu.
Pierwsze informacje o ludności Karpat Wschodnich można spotkać w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego (1756) i w pracy Balthazara Hacqueta, Francuza, profesora historii naturalnej Uniwersytetu Lwowskiego, wydanej w Norymberdze (1794). W I połowie XIX w. nastąpił wzrost zainteresowania Huculszczyzną wśród elit Galicji. Karol Milewski w 1821 r. w Bibliotece Polskiej. Opublikował tekst o Hucułach. O Hucułach i Huculszczyźnie pisało wielu autorów w tym Wincenty Pol, który w połowie XIX w. przez kilka lat przemierzał Karpaty Wschodnie. Oskar Kolberg w swoich podróżach odwiedził także Ruś Czerwoną. Pierwszy tom jego dzieła Pokucie. Obraz etnograficzny, wydany w 1882 r., zawiera opis Pokucia i kultury jego mieszkańców. W kolejnych tomach opublikował pieśni Pokucia, opisy tańców oraz opowiadania i demonologię.
Polska fascynacja artystyczna Huculszczyzną eksplodowała w I połowie XIX w. Pisarz Eugeniusz Brocki utrwalił region ten w swoim opowiadaniu Opryszki w Karpatach (Poznań, 1836). Dramat huculski pt. Karpaccy Górale napisał Józef Korzeniowski. Kolejnymi polskimi twórcami poruszającymi ten temat byli m.in. znani malarze Józef Simmler, Artur Grottger, Juliusz Kossak, Stanisław Dębicki, Józef Jaroszyński, Tadeusz Rybkowski, Wacław Szymanowski (Umizgi huculskie 1892, Kłótnia Hucułów 1889, Huculi w rozmowie ok. 1886–1900), a przede wszystkim Teodor Axentowicz w swoich dziełach Pogrzeb Huculski (1882), Święto Jordanu (1893) i Kołomyjka (1895). Huculszczyznę szczególnym uwielbieniem obdarzyli przede wszystkim trzej malarze z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych: Kazimierz Sichulski, Władysław Jarocki i Fryderyk Pautsch. Wielkim miłośnikiem i znawcą Huculszczyzny był Stanisław Vincenz – polski prozaik i eseista.
Muzeum Huculszczyzny i Pokucia w Kołomyi posiada największy zbiór dzieł rzemiosła huculskiego
Ale prawdziwą sztukę huculską najlepiej oglądać w Muzeum Huculszczyzny i Pokucia w Kołomyi. Pierwsza wystawa w tym mieście, uznana zarazem za pierwszą polską wystawę etnograficzną, odbyła się w 1880 r. A znaczący udział w jej organizacji odegrał etnograf, folklorysta i kompozytor Oskar Kolberg.
Obecnie w zbiorach muzeum znajduje się blisko 50 tysięcy przedmiotów sztuki ludowej. Zwiedza je rocznie około 200 tysięcy turystów z ponad 50 krajów świata. Eksponaty prezentowane są w działach: drewno, ceramika, metal, skóra, tkaniny, odzież, ludowe wyszywanki, ikony, malarstwo. Samych tylko wyrobów z drewna jest blisko 4 tysiące eksponatów prezentujących całe bogactwo tego rodzaju sztuki i przedmiotów użytkowych Huculszczyzny i Pokucia. Możemy zobaczyć na miejscu elementy wyposażenia dawnych chat: ławy, stoły, kołyski, wielofunkcyjne skrzynie, w tym także posażne, związane z wianem panny młodej. Talerze, beczki i beczułki, miski, łyżki w większości były misternie zdobione, wypalane, inkrustowane innymi gatunkami drewna, metalem czy masą perłową.
Ale największa radość dla oka to ludowy strój, który wykształcił się pod wpływem pasterskiej kultury wołoskiej. Można odnaleźć w nim wiele cech wspólnych dla grup etnicznych łuku Karpat. Strój męski składa się z: kapelusza, koszuli, keptara (rodzaj bezrękawnika), serdaka, obuwia (postoły). Strój kobiecy składa się z: nakrycia głowy (peremitka, rańtuch), koszuli (soroczka), zapaski, opinki (rodzaj spódnicy), krajki, skarpet, obuwia (postoły) i dekoracyjnej biżuterii.
Największy zbiór ceramiki huculskiej w Polsce znajduje się w Muzeum Historycznym w Sanoku. Tym terminem określamy garncarstwo artystyczne dekorowane techniką półmajolikową, wyrabiane przez ludność Pokucia – Hucułów. Głównymi ośrodkami wytwarzania tej ceramiki były Kuty, Pistyń, Kosów i Kołomyja.
Początki wytwarzania ceramiki w tej technice dali polscy garncarze przybyli na Huculszczyznę w I poł. XIX wieku z Galicji, m.in. pradziad Stanisława Krycińskiego. Podstawowymi kolorami w tym stylu są zielony, czarny, ugrowo-żółty, ceglasty, brunatny i niebieski. Przeważają motywy roślinne, geometryczne, zoomorficzne i antropomorficzne. Głównymi elementami są girlandy, kwiaty, liście, trójkąty i ostrosłupy. Świat zwierzęcy reprezentują ptaki i jelenie na tle lasu, ale również postacie żołnierzy, myśliwych, elementy architektury sakralnej czy figury świętych. W formach pokuckich wyrobów najczęściej powtarzają się wazony, dzbanki o pękatych brzuścach oraz kształtach podłużnych. Talerze, patery, dzbanki i kubki reprezentują tzw. szkołę kołomyjską i nawiązują do motywów sztuki greckiej i tyrolskiej. Wyrobami o wyszukanej i oryginalnej formie są również świeczniki, figurki oraz drobna ceramika do codziennego użytku tj., szkatułki, talerzyki, karafki itp. Z większych form na szczególną uwagę zasługują piece kaflowe zdobione także techniką półmajolikową.
Za twórcę klasycznego stylu pokuckiego uważani są polscy artyści: Aleksander Bachmiński, Tomasz i Petronela Nappowie oraz Sowiccy.
