Etnografia

Górale łuku Karpat

Huculi, rusińscy górale Karpat Wschodnich, już w XIX wieku byli postrzegani jako ludzie nie „zepsuci” cywilizacją. Obok Bojków, z którymi sąsiadują od zachodu, i Łemków, jest to jedna z trzech głównych grup górali rusińskich, mieszkających we wschodniej części łuku karpackiego. Określenie „Huculi” upowszechniło się w XIX wieku.

Należą do grupy etnograficznej górali mieszanego pochodzenia rusińskiego i wołoskiego, zamieszkujących współcześnie ukraińską i rumuńską część Karpat Wschodnich – Gorgany, Czarnohorę, Świdowiec, Karpaty Marmaroskie, Połoniny Hryniawskie i Beskidy Pokucko-Bukowińskie. Stworzyli oryginalną kulturę regionalną w dorzeczu górnego Prutu, obu Czeremoszów: Białego i Czarnego, oraz Cisy, z dala od szlaków handlowych, dróg i dużych miast.

Wypas owiec w Karpatach Wschodnich.

Podstawą gospodarki Hucułów było pasterstwo, zajmowali się również hodowlą koni, a w późniejszych czasach także pracą w lesie przy wyrębie oraz spławie drewna. Rolnictwo nigdy nie odgrywało na tych terenach większej roli. Ważne dla kultury huculskiej było także opryszkostwo, czyli wschodnio-karpackie zbójnictwo, które istniało na terenie Karpat od XVI aż do połowy XIX w., w pewnym momencie posiadając charakter zorganizowanego ruchu zbrojnego. Najbardziej znanym opryszkiem był działający w XVIII w. Ołeksa Dowbusz, po dziś dzień jest on opiewany na Huculszczyźnie jako bohater.

Charakterystyczną cechą dawnej huculskiej wsi było to, że posiadała charakter samotnicy, co w dużej mierze można dostrzec i dziś. Poszczególne gospodarstwa oddalone były od siebie, porozrzucane po okolicznych pagórkach otaczających dolinę i centrum wsi. Dlatego też obszar wsi na ogół zajmował ogromne terytorium. W centrum, w pobliżu rzeki lub strumienia oraz drogi stała cerkiew z probostwem, urząd gminy, szkoła, gospoda. Z czasem pojawiły się sklepy, a w niektórych wsiach wille letniskowe i pensjonaty.

Obecnie większość gospodarstw jest porozrzucanych jak kiedyś, w dużych odległościach od siebie. W centrum doliny stoją budowle służące całej społeczności. Charakterystyczną cechą domów wiejskich było to, że na ogół izbę mieszkalną obudowywano wieńcem pomieszczeń gospodarczych usytuowanych od północy, wschodu i zachodu, po to by chroniły ją przed mrozem i wiatrem. Połacie dachowe z tej strony często schodziły wtedy do samej ziemi.

Od lat Huculszczyznę masowo odwiedzają turyści, w szczególności Polacy, dla których jest ona wielką atrakcją. I mimo negatywnych przemian związanych z komercjalizacją turystyki jeszcze przez wiele lat pozostanie ona największym, żywym skansenem tej części Europy.

Opracował: Krzysztof Zieliński
Zdjęcia: Andrzej Błoński, Dariusz Dąbrowski

Comments are closed.

Partnerzy